Reporteri bez granica: Pozvati Srbiju na odgovornost jer omogućava rad Putinove fabrike laži

Međunarodna nevladina organizacija Reporteri bez granica (RSF) apelovala je na Evropsku uniju (EU) i njene države članice da pozovu Srbiju na odgovornost jer omogućava rad ruskom državnom mediju RT, koji opisuje kao "fabriku laži" predsednika Rusije Vladimira Putina.

U tekstu "Od Rusije do Srbije: Kako RT širi propagandu Kremlja na Balkanu uprkos sankcijama EU", Reporteri bez granica upozoravaju da medij RT, ranije poznat kao Raša tudej, "koristi svoju kancelariju u Beogradu da prilagodi narative Kremlja koje potom širi po Jugoistočnoj Evropi, zahvaljujući kontroli srpske vlade nad medijima i povoljnom političkom okruženju".

Reporteri bez granica navode da su prošlog meseca postavili pitanje mediju RT o misiji njegovog balkanskog biroa (RT Balkan) i o odnosu sa ruskom vladom, i dodaju da su iz Moskve odmah dobili "sarkastičan odgovor".

"Osnovali smo RT Balkan sa jedinim ciljem da nerviramo Reportere bez granica", pisalo je u odgovoru iz sedišta RT-a u Moskvi.

Taj provokativan, politički odgovor pokazuje da se RT pozicionira kao suprotnost organizaciji koja brani slobodne, nezavisne i pluralističke medije, navode Reporteri bez granica i dodaju da to ipak otkriva i da RT "ne želi da dostavi informacije o svojim ciljevima ili odnosu sa ruskom vladom, što bi nezavisni medij, što ova ruska medijska kuća tvrdi da jeste, trebalo da bude u stanju da pruži".

Šef deska za EU i Balkan u RSF Pavol Salaj ukazuje da "vojna propaganda Kremlja napreduje unutar granica EU zahvaljujući RT Balkan".

"U Srbiji, državi okruženoj članicama EU i zemljama kandidatima za članstvo, ruski narativi se prilagođavaju za lokalnu publiku pre nego što se distribuiraju širom regiona. Ova fabrika laži mora da bude zatvorena. Srbiju, koja teži da bude deo EU, Unija i njene članice moraju da pozovu na odgovornost zbog omogućavanja rada propagandne mašine Vladimira Putina", rekao je Salaj.

Salaj je dodao da EU i njene članice takođe moraju da implementiraju sistemska rešenja za zaštitu evropskog informacionog prostora i da snažno podrže pouzdano novinarstvo kao garanciju prava građana da budu informisani.

U tekstu se navodi i da je RT od osnivanja 2005. razvio mrežu televizijskih kanala, sajtova i naloga na društvenim mrežama koji objavljuju sadržaje usklađene sa propagandom Kremlja na engleskom, španskom, francuskom, arapskom, nemačkom i ruskom jeziku.

Medij RT Balkan je zvanično počeo sa radom 15. novembra 2022. godine. Predstavljen je kao onlajn medij i multimedijalni sajt na srpskom jeziku, sa ciljem da pruži "alternativnu perspektivu o regionalnim i svetskim događajima", i sa planom da do 2024. pokrene i televizijski kanal.

Kancelarija biroa RT Balkan, koja je otvorena paralelno, nije najnoviji regionalni biro RT-a. Biroi su ranije otvoreni u više od 20 gradova, među kojima su Vašington, Pariz, London, Jerusalim i Berlin. U 2023. godini, ta medijska kuća je otvorila i biro u Alžiru u sklopu strategije jačanja prisustva u Africi, pišu RSF.

Reporteri bez granica navode da tvit glavne urednice RT-a Margarite Simonjan nagoveštava motive te kuće za otvaranje biroa u Srbiji: "Pokrenuli smo RT na Balkanu. Jer Kosovo je Srbija".

U zvaničnom saopštenju za javnost navode se reči Simonjan da RT "možda nigde u svetu nije iščekivan s većim nestrpljenjem" nego u Srbiji, podsećaju RSF.

Dve godine od pokretanja, RT Balkan još nema televizijski kanal, ali je postao "glavni alat Rusije za širenje propagande na Balkanu", jednoglasno je mišljenje stručnjaka koji istražuju ruski uticaj u Bosni i Hercegovini, na Kosovu i u Crnoj Gori, ukazuju RSF.

U tekstu se navodi da postoji nekoliko objašnjenja zašto je RT izabrao Srbiju kao zemlju u kojoj će otvoriti balkansku kancelariju i zašto su predstavnici te ruske kuće toliko otvoreni u pogledu svojih namera.

"Prvo, Rusija i Srbija imaju dugogodišnje odnose zasnovane na zajedničkoj kulturi slovenske baštine i pravoslavnog hrišćanstva. To je učinilo Rusiju popularnom među delom srpskog stanovništva i stvorilo bliske odnose između ruskih i srpskih političara. Uspon RT Balkana olakšan je i činjenicom da vlast kontroliše veći deo medijskog tržišta, koje koristi za širenje sopstvene propagande", piše u tekstu.

Dodaje se da su anti-NATO i anti-EU narativi, koji su pogoršani NATO intervencijom 1999. godine, "podstakli široko rasprostranjeno prorusko raspoloženje u Srbiji, čineći to tržište prijemčivim za narative Kremlja".

"Na kraju, Srbija je strateški dobro pozicionirana za misiju RT-a da suzbije uticaj NATO-a i EU na Balkanu. Sa izuzetkom Bosne i Hercegovine i Kosova, Srbija je okružena zemljama članicama EU i/ili NATO-a, a nekoliko susednih zemalja ima jezičke, kulturne, čak i medijske veze sa Srbijom", stoji u tekstu.

Reporteri bez granica navode i da RT Balkan "nije doneo rusku propagandu u Srbiju, već je prilagodio narativ Kremlja veoma prijemčivoj lokalnoj publici, što je omogućilo lakše širenje propagandnog sadržaja po regionu".

U tekstu piše i da je većina kolumnista tog medija "poznata po desničarskim i nacionalističkim političkim stavovima" i da urednici i kolumnisti "funkcionišu više kao influenseri nego kao novinari, osiguravajući vidljivost i uticaj ove medijske kuće u srpskom medijskom prostoru".

"Glavni urednik RT Balkan Nikola Vrzić, urednik sajta Filip Rodić i kolumnista Muharem Bazdulj česti su gosti u popularnim emisijama na srpskim televizijama sa nacionalnom frekvencijom. Predstavljeni kao novinari ili analitičari povezani sa RT Balkan, dobijaju široku platformu za legitimisanje i širenje propagande Kremlja", navodi se.

Dodaje se da "neki od tih RT Balkan influensera aktivno rade na diskreditaciji istaknutih nezavisnih novinara u Srbiji" i da je to "strategija koja može više koristiti određenim frakcijama u srpskoj vladi nego njihovim poslodavcima u Rusiji".

"Sadržaj RT Balkan citiraju i prenose najveći igrači na srpskom medijskom tržištu: i štampani i onlajn i TV tabloidi, koji šire i propagandu srpske vlade. Televizijski kanal Pink i novine Kurir su dva takva primera. Čak i mediji koji su manje pod kontrolom vlade, poput javnog servisa RTS, citiraju RT kao pouzdan izvor za vesti o Rusiji. Rezultat je da RT Balkan funkcioniše poput državne novinske agencije, nalik na ruski TASS", piše u tekstu.

Reporteri bez granica navode i da "propagandna kuća" RT Balkan ne odustaje od pokretanja televizijskog kanala i da od kraja septembra "vodi kampanju regrutovanja novih TV lica, novinara, reportera, organizatora i producenata".