Šta se trenutno dešava u Siriji?

Pobunjenici u Siriji svrgnuli su sa vlasti predsednika Bašara el Asada ulaskom u glavni grad Damask, što je označilo kraj vladavine njegove porodice, koja je bila na čelu te zemlje više od pola veka.

Vladine snage ratovale su sa pobunjenicima skoro 14 godina, a dugo vremena dve strane držale su svoje delove teritorije bez većih promena.

Pobunjenici su sada iznenadnom ofanzivom za samo 12 dana napredovali do glavnog grada, a pred njima Asad je pobegao avionom. Prvobitno se verovalo da je poginuo, pošto se jedan avion u Siriji srušio neposredno nakon objavljivanja njegovog bekstva.

Ipak, on je sa porodicom stigao u Moskvu i od Rusije dobio azil, odnosno "privremenu zaštitu iz humanitarnih razloga", potvrđeno je iz Kremlja. Predsednik je postao 2000. godine, nasledivši preminulog oca Hafiza el Asada na toj funkciji. Kako bi do sada ostao na vlasti, najviše se oslanjao na vojnu pomoć Rusije, Irana i grupa koje podržava Teheran, a pre svega libanskog Hezbolaha.

Mnogi su ovaj trenutak okarakterisali kao istorijski, ali je budućnost građanskim ratom razorene zemlje i dalje neizvesna.

Sirijci u zemlji, ali i inostranstvu slave pad režima Asada, čija je porodica vladala zemljom poslednje 54 godine.

Mnoge sirijske izbeglice nadaju se povratku iz Turske i Libana.

Među njima su i Muhamed Zin (28) i Sir Ali (18) koji su uzbuđeni zbog mogućnosti povratka u svoju domovinu.

Zapadni lideri pozdravili su nova dešavanja, a sirijsko ministarstvo spoljnih poslova je saopštilo da je "ispisana nova stranica u istoriji Sirije".

Povodom ovog događaja oglasio se i premijer Izraela Benjamin Netanjahu, koji je izjavio da je ovo za Siriju "istorijski dan", kao i da su ovu operaciju omogućili izraelski udari na Iran i libanski Hezbolah, kao Asadove saveznike.

Veruje se da je cela teritorija Sirije "pala", iako pobunjenici navodno nisu ušli u priobalne pokrajine Latakiju i Tartus, za koje se smatra da su Asadovo uporište.

Premijer Mohamed Gazi al-Džalali ostao je u Siriji, a pobunjenici su izjavili da će on nadgledati državne institucije dok ne budu zvanično predate, odnosno dok se ne formira prelazna vlada.

Šta je ovome prethodilo?

Građanski rat u Siriji koji traje gotovo 14 godina, ponovo je dospeo u centar pažnje nakon što su pobunjenici pokrenuli iznenadni napad na Alep, drugi najveći grad u zemlji.

Alep je antičko privredno i sedište bliskoistočne kulture Sirije.

Ofanziva je počela u sredu, 27. novembra, nakon što su pobunjenici formirali novu koaliciju pod nazivom "Komanda vojnih operacija".

Ovo je bio prvi napad pobunjenika na Alep od 2016. godine, kada je ruska vojska ponovo zauzela grad i predala ga predsedniku Asadu.

Pobunjenike je u poslednjoj ofanzivi predvodila džihadistička grupa Hajat Tahrir al-Šam (HTS), u prevodu Organizacija za oslobođenje Levanta.

HTS je nastala još 2011. godine, na početku građanskog rata i bivši je ogranak Al Kaide, terorističke organizacije koja je izvela napad na Svetski trgovinski centar u Njujorku 11. septembra 2001. godine.

Sirijska vojska je uz pomoć saveznika pružala otpor ofanzivi i pokrenula vazdušne napade.

Intenzivnije borbe tada su povećale strahovanje og otvaranja još jednog fronta na Bliskom istoku, pored borbi Izraela i Hamasa u Gazi, ali i rata u Ukrajini.

Kako je do svega ovoga došlo?

Dugi rat između snaga Asadove vlade sa jedne, i niza opozicionih pobunjeničkih snaga koje traže njegovo svrgavanje sa druge strane, počeo je kao pobuna u okviru Arapskog proleća 2011. godine. 

Sirijci su se tada protiv vlasti pobunili mirnim protestom, na koji je Asad odgovorio nasiljem, što je raspirilo građanski rat.

Sukob u kom je ubijeno više od 300.000 ljudi, a iz zemlje je raseljeno oko 6.8 miliona, imao je štetne posledice po ceo region.

Pobunjenici su tokom rata uglavnom držali položaje na severu Sirije, u provinciji Idlib, a delove teritorije Sirije (oko 30 odsto), koja nije bila pod Asadom, kontrolisali su i Kurdi, ali i strane države poput SAD, Izraela i Turske.

Postoji stalan rizik od obnavljanja Islamske države, antizapadne represivne organizacije, koja je 2014. godine ozloglašeno proglasila samozvani kalifat koji se prostirao na delovima Sirije i Iraka, sve dok američka vojska nije intervenisala kako bi pomogla u njenom povlačenju.

Ogranak Islamske države u Siriji i Iraku više ne kontroliše nijednu teritoriju i nije poznato da je igrala ulogu u poslednjoj ofanzivi.

SAD i Ujedinjene nacije (UN) su HTS odavno označile kao terorističku organizaciju, na čelu sa njihovim vođom, Abu Mohamedom al-Golanijem, koji je bio i vođa ogranka Al Kaide.

Asadov režim je, oslanjajući se na rusku i iransku vojnu podršku, godinama slabio, zajedno sa ekonomskim sistemom zemlje. Sirijska vojska je Asadu postepeno i u nekoliko navrata otkazivala poslušnost.